Mens-wees is heilig

Deur die ganse geskiedenis heen, het die mens nog altyd vir hom gode geskep. Hierdie gode was ook nog altyd magtiger en groter as die mens self. Elke tydperk in die geskiedenis se gode het anders gelyk en ander eienskappe gehad omdat die mens se idee oor die lewe en die gode, oor sin en saligheid anders was.

Deur alle tye heen het die mens sigself ook as laer of minderwaardiger as sy gode gesien. Hierdie “geloof” of mentaliteit dat die mens laer of ondergeskik aan sy gode is, het ‘n geweldige invloed op die spirituele ontwikkeling van die mens gehad.

Die mens het begin glo dat hy tot niks instaat is nie. Hy is totaal afhanklik van sy gode. Die mens is ontmagtig want sy gode was almagtig. Hierdie prentjie van god het die mens eintlik vervreem van die lewe self.

Vandag, as gevolg van wat “sekularisasie” genoem word, bevraagteken die mens hierdie godsbeeld waarmee hy vir eeue gewerk het. En in plaas daarvan om met al sy probleme en vrae na hierdie almagtige, hoë, gans andere god toe te hardloop, gaan vra die mens sy vrae vir die wetenskap en soek hy sy antwoorde, nie in gebed nie, maar in navorsing, in laboratoriums en in debatte. Die idee dat God ons sal verlos van als wat ons pla, is stadigaan besig om plek te maak vir die idee dat rasionele denke en die wetenskap ons sal moet red. Met ander woorde, wat ons gode moes doen, word nou van ‘n ander bron en oord verwag.

So, die mens het beweeg van ‘n totale afhanklikheid van God na ‘n afhanklikheid van wetenskaplike rasionaliteit. Maar in hierdie proses het die mens dalk spiriueel gesproke een fout gemaak, en dit was om een god net vir ‘n ander te verruil. Die mens dink nog steeds dat hy minderwaardig is. Dalk net nie meer minderwaardig en laer as sy selfgeskepde godsbeeld en projeksie na bo nie, maar nou net laer as en afhanklik van die wetenskap as die groot verlosser.

Die punt is dat beide hierdie “gelowe” ontstaan het as gevolg van ons manier van dink. Beide is geskape as gevolg van die manier waarop die mens se kop werk, want ons soek konstant na iets of iemand wat groter as onsself is, van wie ons afhanklik kan wees en voor wie ons kan buig.

Dalk het ons nie ‘n nuwe, of nog ‘n godsbeeld nodig nie … dalk het ons net ‘n ander idee oor onsself nodig. Die kerk en die teologie sal dit dalk “die uiterste vorm van humanisme” noem, maar die oomblik wanneer ons gaan begin werk aan ons mensbeeld, gaan ons godsbeeld weer daarmee saam verander, want alles is eintlik afhanklik van ons denkprosesse.

In ons kop skep ons vir ons ‘n wêreld. Ons skep vir ons ‘n realiteit. Ons skep ‘n geloof. En dan begin ons om in ons eie skepping te leef en te glo. So, ons totale werklikheid bestaan eintlik uit persepsies. Die natuur, ons geboue en infrastruktuur, ons huise en stede en fabrieke, is bloot dekor. Dis ons persepsies wat inhoud en lewe aan ons strukture gee. Dis ons persepsies wat mag toeken en ontneem. Niks bestaan eintlik onafhankilik van die persepsie wat ons daarvan het nie.

Dis bepaalde persepsies oor mag, oor eiendom en besit, oor welvaart, oor god, oor waardes, sin en lewe wat ons al in die verlede oorloë laat begin het, wat ons op ‘n sekere manier met die natuur laat omgaan, wat ons ander mense op ‘n bepaalde manier laat behandel. Als word eintlik gedryf deur ons denkprosesse, want niks is soos wat dit is nie. Als word geinterpreteer en aan alles word daar ‘n waarde toegeken, en daarop reageer ons. So dis eintlik ons persepsie wat die wêreld regeer en nie een of ander god nie. Dis ons persepsie van “God”  wat die wêreld regeer.

In ons spirituele groeiproses wil ek hê dat ons ten minste bewus moet wees van hierdie prosesse. Ons moet onsself van tyd tot tyd toelaat ons ons eie persepsies oor dinge te identifiseer en te bevraagteken. Ons moet ons eie godsbeeld identifiseer en na die herkoms daarvan vra. Ons moet in die proses ons eie potensiaal en moontlikhede raaksien, want ons het hierdie struktuur waarin ons leef geskape deur ‘n denkproses. Ons hou bepaalde persepsies al vir eeue in stand, bloot deur persepsies verbaal met elke nuwe geslag te deel.

Is dit nie eintlik angswekkend nie? Ons het ‘n klomp instrumente gebruik om ons te help om filosofieë en ideologieë in stand te hou. Dinge soos: kondisionering, gewoontevorming, selfbewustheid, emosionele reaksies, aandag, geheue en denkpatrone…

Spirituele groei vra van ons selfrefleksie en selfwaarneming. Dit vra ‘n bepaalde sensitiwiteit van ons oor ons denkstrukture en die prosesse waarmee ons in ons kop besig is. Dit vra van ons om raak te sien dat dit ‘n rasionele besluit was om onsself los te dink van ander mense en van die natuur.

Grense is iets wat ons geskep het as gevolg van denkprosesse. Godsbeelde is maaksels van ons eie verbeelding. Die oorsake van haat, verwydering, onliefde tussen mense lê alles in ons kop! So, dalk staan “dink en glo” as opponerende kragte teenoor “om bloot net te wees”!

Ons glo so baie dinge wat die realitiet van ons lewenservaring weerspreek; ons projekteer soveel persepsies op die eenvoud van die oomblik – dat ons dit moeilik, indien nie onmoontlik vind om die ware oomblik van die lewe te onderskei van die projeksie en misplaaste realitiet wat ons daarop gestort het nie.

Spirituele groei sou dus beteken om te soek na die diep, passievolheid van dit wat werklik lewe is, eerder as om die geprojekteerdheid op alles te beleef. Daarin lê die Vryheid en Vrede!

Ons gode het geblyk van nul en geen waarde te wees nie, behalwe om hulle vir emosionele projeksies te misbruik.  Ons persepsies het ons van mekaar en van die lewe self verwyder. ‘n Bewuswording van ons denkprosesse en die skeppingsproses wat daar plaasvind, kan ons dalk lei tot selfkennis. Met selfkennis kan ons dalk ons eie vermoeë identifiseer om ons totale bestaan meer kompleks te maak as wat dit is. En wanneer ons dit dan identifiseer en die proses doelbewus stop, kan ons dalk begin afskaal tot ‘n eenvoudiger, meer-egte lewe, wat eerder op ervaring as die geloof in persepsies ingestel is.

So skil ons die ui van ons bestaan lagie vir lagie af en herontdek ons eenvoud. Koos du Plessis het gesing: Eenvoud is die vreugde van die lewe. En is dit nie maar uiteindelik waarna ons almal soek en smag nie.

Dalk lê die beginpunt van ons spirituele groeiproses daarin dat ons moet besef dat ons vir te lank in ‘n selfgeskepte droom en illusie vasgevang was. Dat ons ‘n persepsie met die werklikheid verwar het en dat ons in die proses onsself en ons wêreld vernietig het. Die probleme wat daar in die wêreld bestaan, het die mens vir homself geskape, nie op grond van feite nie, maar op grond van persepsies oor wat ons gedink het die feite is.

Groei sou beteken dat ons hierdie “valsheid” erken en aan onsself ontbloot en om van daar af die helderheid van ons lewensrealiteit toe te laat om ons vanuit die donker na die lig te lei. Ons kan eers aan onsself as verlos en vry dink, wanneer ons onsself bevry het van persepsies en denkstrukture, want dit het van ons slawe gemaak. Dit op sigself is ‘n spirituele omkeer en groeiproses!

[PJWS]

BOEKRESENSIE

Geloven en weten – pleidooi voor een sober atheïsme

Over de relatie tussen religie en wetenschap worden al snel eenzijdige standpunten ingenomen vanuit beide invalshoeken, die het debat vertroebelen. “Geloven en weten – pleidooi voor een sober atheïsme” is een poging om beide met elkaar te verzoenen en helderheid te scheppen, aldus de filosoof Lambertus De Rijk. Hij doet dit met eruditie vanuit een moderne invalshoek waarbij hij argumenten uit de neurowetenschappen, wetenschapsfilosofie, moraalwetenschappen en theologie met elkaar in dialoog laat treden. Het debat benadert hij wel eerder wetenschappelijk, maar toch met een respect voor de theologie. Het is meteen duidelijk dat hij geen naprater is, hij komt dan ook tot verrassende inzichten.

Zijn belangrijkste bijdrage is het aantonen van de verkeerde argumenten die door respectievelijk religieuzen en antireligieuze wetenschappers worden ingenomen. Een religieus die zijn god als ‘waar’ aanduidt, is verkeerd bezig. Hetzelfde met een wetenschapper die stelt dat een religie geen enkel nut heeft, met als meest bekende hedendaagse voorbeeld Richard Dawkins. De Rijk volgt hier gedeeltelijk het idee van Stephen Jay Gould over de onafhankelijkemagisteria als het gaat om religie en wetenschap, maar hij geeft er ook duidelijke kritiek op. Wetenschap gaat over het waarheidscriterium, doceert De Rijk, maar religie het werkzaamheidscriterium – een religie kan nuttig zijn omdat het mensen samenhoudt. “Religie [is] niet een kwestie van kennistheoretisch toetsbare logische waarheden. Ze betreffen een empathisch aanvoelen van wat werkzaamheid is.”

Bij de uitwerking van dit aspect komt hij tot het volgende besluit: “motivatie/inspiratie stuwt, maar stuurt niet”. Wat verder verduidelijkt hij dat de “stuwende kracht verantwoordelijk is voor het engagement als zodanig… Maar munitie leveren voor een klemmende argumentatie, dat kunnen zij niet.” Religie is dus een vorm van inspiratie, dat plaats moet behouden voor sturende wetenschappen. Voor zelfs een heel religieuze persoon blijft religie een deelaspect, waardoor ieder in het handelen steeds zou uitgaan van seculiere overwegingen. Bij deze redenering blijf ik bewust dicht bij de verteltrant van de tekst, om de toon van het boek weer te geven, dat, zoals voor alle filosofische werken, wat concentratie vereist.

Bij zijn kritiek op de theologie komen zowel de godsbewijzen van Anselmus en Aquinas aan bod, twee bekende middeleeuwse theologen met ondertussen een heilige status. God valt niet te bewijzen, dus hun pogingen om dat wel te doen geven aan dat de theologie toen al vals speelde en zich waarheid onrechtmatig toe-eigende. In het boek ‘Gods filosofen’ van wetenschapshistoricus James Hannam, worden deze godsbewijzen echter heel anders geïnterpreteerd. Na het godsbewijs van Ansemus in een paragraaf samen te vatten, komt Hannam tot het volgende besluit: “Wat deze redenering zeker niet beoogt, is een scepticus het bestaan van God te bewijzen. Anselmus bedoelde haar om iemand die al absoluut zeker weet dat er een God is te helpen begrijpen waarom een dergelijke God noodzakelijk is.” Over Aquinas komt hij tot een gelijkaardig besluit, in contradictie met dit boek.

De Rijk bespreekt ook het religieuze denken van de wetenschapper bij uitstek, Einstein zelf. Einsteins kosmische god (“god dobbelt niet”), dat een vorm van religiositeit is met een onpersoonlijke, kosmische god. Meer hierover ook in het artikel “Over Einsteins visie op religie en wetenschap” van Herman De Dijn. Zowel De Rijk als De Dijn voelen een affiniteit met Einstein, waarbij het me voorkomt dat ze beiden de andere kant van dezelfde medaille proberen te beschrijven. Laat me verder tegenover deze Einsteiniaanse ‘kosmische god’, ver van de mens, het werk van de Franse filosoof René Girard plaatsen. Deze stoelt de religie net op een soort historisch-menselijke maat, en door zijn denkwerk komt hij tot het besluit om zich tot het katholicisme te bekeren – maar zijn conclusies betekenen niet noodzakelijk een tegenwerping van de kosmische god: de god van de mens is een referentie naar een wrede oorsprongsmythe, in een poging deze wreedheid te bedwingen.

Andere belangrijke denkers komen aan bod. Kants poging om rede en religie met elkaar te verzoenen. De theoloog Hans Küngs oervraag waarom er überhaupt iets is. Het religieuze antwoord van Alister McGrath op Dawkins’ antireligiositeit als kenmerkend voor de huidige zwart-wit dovemansdiscussie tussen religie en wetenschap. De Rijk geeft ook aan hoe zowel religieuzen als wetenschappers claims kunnen geven die niet correct zijn, Een theoloog die god als bewijsbaar acht begaat een grote denkfout, net zoals een wetenschapper die geen plaats geeft aan een religie uit puur wetenschappelijke overwegingen.

Om het boek te appreciëren is een zekere inspanning vereist: concentratie, maar ook filosofische kennis en vertrouwdheid met het onderwerp. Dit is dus zeker niet voor iedereen weggelegd. Vandaar dat ik dit boek zeker kan aanbevelen indien de lezer bereid is om aan de hand van vele andere boeken zich in te werken in het boeiende thema “religie versus wetenschap”, zelfs en vooral indien de lezer het er niet volledig mee eens is. De dichotomie “religie versus wetenschap” gaat dan ook niet enkel over hoe religie en wetenschap zich met elkaar zouden moeten verhouden, maar zeker ook over de opinie van de denkers van vandaag, die bijna automatisch in één van beide kampen terecht komen. Men kan namelijk niet praten over de discussie tussen religie en wetenschap zonder naar de inbreng te kijken van schrijvers die hierover bijdragen leveren. Dat bemoeilijkt het debat, maar maakt het tegelijk zeer menselijk en interessant.

Lambertus (L.M.) de Rijk (Geboren 1924) is een Nederlands emeritus hoogleraar wijsbegeerte, met als specialiteit de klassieke en middeleeuwse filosofie. Hij was ook oud-politicus voor de PVDA, uit protest voor het Bisschoppelijk mandement van 1954 – waarin verboden werd aan katholieken om lid te worden van een socialistische organisatie. Hij schreef al in 2006 “Religie normen waarden”. Zijn curriculum bewijst dat hij zich al jarenlang met dit probleem in de diepte bezighoudt met affiniteiten aan beide kanten van de medaille. Wat me echter regelmatig opviel waren de schrijffouten en andere slordigheden in de eindredactie van de tekst, die de moeilijke tekst niet altijd hielpen te begrijpen. Dit in tegenstelling met het denkwerk achter het boek, dat zeker geen haastwerk was, en dat voor mij toch een voldoende excuus is voor de fouten.

Door Rob Lemeire (toegevoegd op 10/02/2011)

• Auteur: L.M. De Rijk
• ISBN: 9789035135437
• Pagina's: 223
• Prijs: 24.95 EUR 
• Uitgever: Bert Bakker

KANONISERING EN DEKANONISERING

MY LIEWE CECILE


Baie dankie vir jou onderstaande e-pos - vir my toon dit minstens dat daar nóg (na)denkende lewe in die res van die heelal is.


Ek stem met jou saam dat dit 'n baie goeie artikel is en daarom het ek dan ook hierdie blog daarmee begin, maar dit is helaas nie van my pen nie - ek is in hierdie geval maar net die boodskapper.
Dit is geskryf deur Flip Schutte van wie jy heelwat spore op die internet sal kry; hy is, onder andere, 'n teoloog en ek kan sy e-posadres vir jou gee as jy jou vrae regstreeks aan hom wil stel, synde die outeur van die praatjie.


Owerigens is ek natuurlik ook ál die pad bereid om my stuiwer in die armebeurs te gooi wat jou vrae betref.
Ek sal dit egter ook in hierdie forum wil doen om die openbare gesprek oor dié onderwerp te bevorder.
Jy kon waarskynlik al uit my NOORSVELD- EN ANDER GEDAGTES asook MIERLEEU aflei dat ek 'n baie minder erudiete benadering het en dit sal vir my hoegenaamd nie snaaks wees indien jy die gesprek met Flip wil voortsit nie.


Met waardering


Petrus




2011/2/15 Cecile

Liewe Petrus

 

Ek het jou artikel gelees (Kanonisering en Dekanonisering). Baie goeie navorsing, interessant en goed geskryf.

 

Ek beskou myself ook nie as dogmaties nie.

 

"Kom ons ontmoet die goddelike..."? Hoe definieer jy die goddelike? Wat word van jou as jy die dag jou laaste asem uitblaas? Waarom het die mens die kapasiteit ( en behoefte) om geestelike dinge so diep te ondersoek?

 

Hoor graag van jou.

 

Groete

Cecile